Τι συμβαίνει όταν το παρελθόν μας ξεπερνάει την έννοια του χρόνου; Μπορεί η θύμηση να μας κρατήσει κοντά σε αυτό που φέρνει το μέλλον; Πώς μπορούμε να αναβιώσουμε μια συνθήκη μέσα από το πρίσμα του χρόνου;
Πώς το παρελθόν ορίζει την ταυτότητα του μέλλοντος; Όταν κοιτάμε πίσω συνειδητοποιούμε το tempo peso και πάμε μπροστά.

Το Antisocial παρουσιάζει την ομαδική έκθεση των Ναταλία Αστραία, Εύη Ζαμπέλη, Ελεάννα Μπαλέση και Μάρθα Παναγιωτοπούλου, με τίτλο “Tempo Peso” (Το βάρος του Χρόνου) σε επιμέλεια Χριστίνας Κούτσιανου και Φρόσως Πίνη. Μια έκθεση για τις μνήμες που κουβαλάμε μέσα μας, τις απροσδόκητες λάμψεις που φέρνουν μαζί τους, αλλά και την ανάγκη μας να προχωρήσουμε μπροστά χωρίς να ξεχνάμε να κοιτάμε πίσω.

Curators’ Notes

Ο Μ. Κούντερα, στο βιβλίο του «Η άγνοια», μίλησε για τη νοσταλγία.
«Στα αρχαία ελληνικά η επιστροφή λέγεται νόστος. Άλγος σημαίνει πόνος. Νοσταλγία είναι λοιπόν ο πόνος που προκαλεί σε κάποιον η ανικανοποίητη λαχτάρα της επιστροφής [...] Οι Τσέχοι, πλάι στη λέξη νοσταλγία, που την πήραν από τα ελληνικά, έχουν δικό τους ουσιαστικό γι΄αυτή την έννοια “stesk,” και δικό τους ρήμα· η συγκινητικότερη ερωτική φραση των Τσέχων: “styska se mi po tobe” σε νοσταλγώ·δεν μπορώ να υποφέρω τον πόνο της απουσίας σου.»

Το επίμετρο του βιβλίου «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Μ. Προυστ, αναφέρεται στην σημασία που έχει το παρελθόν για το παρόν και το μέλλον μας.
«“Δεν έχει λόγο να θυμάται κανείς το παρελθόν που δεν μπορεί να γίνει παρόν (Κίρκεγκωρ)”. Σημασία έχει το τώρα, που έτσι κι αλλιώς ορίζεται από τα περασμένα. Και η μνήμη, η αθέλητη μνήμη, διαλέγει αυτόματα το παρελθόν, που έχει σημασία για το τώρα, για να του δώσει τη δύναμη του πραγματικού.»

Παρόν και μέλλον είναι ανύπαρκτα χωρίς παρελθόν. Αυτό που υπάρχει στη μνήμη μας ζει όσο βρίσκεται εκεί. Όσο το κρατάμε εκεί. Μέσα από την έκθεση Tempo Peso οι συμμετέχουσες καλλιτέχνιδες εξερευνούν την επίδραση που έχει το παρελθόν στη ζωή μας, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο μέσα από τις επιλογές μας φτάνουμε στο παρόν μας, καθιστώντας το παρελθόν στο να αντιμετωπίζεται ως μια συνθήκη και όχι ως χρόνος. Στόχος μας είναι να οδηγήσουμε τους επισκέπτες σε ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο, να προσπαθήσουν να ανακαλύψουν τον τρόπο με τον οποίο το παρελθόν μπορεί να είναι τόσο άχρονο, όσο και διαχρονικό. Αρκεί να αλλάξουμε το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε και κοιτάμε.

– Φρόσω Πίνη

«Μια μέρα το παρελθόν θα μας ξαφνιάσει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του. Δεν θα έχει αλλάξει αυτό, αλλά εμείς θα έχουμε αλλάξει.»

Οδυσσέας Ελύτης, «Η Μαγεία του Παπαδιαμάντη»

Το παρελθόν, όπως το κατανοούμε, δεν είναι απλώς μια περίοδος που έχει περάσει, ούτε μια μακρινή ανάμνηση κλειδωμένη στον χρόνο. Είναι πάντα μια παρούσα δύναμη που συνεχίζει να διαμορφώνει και να ορίζει το παρόν μας. Αυτή η έκθεση αντλεί έμπνευση από την εμβληματική ταινία του Andrei Tarkovsky “The Mirror”, ένα έργο που εξερευνά την πολύπλοκη σχέση μεταξύ της μνήμης, της ταυτότητας και του χρόνου. Όπως ο Tarkovsky παρουσιάζει το παρελθόν ως μια θραυσματική, ονειρική εμπειρία -μια αλληλεπίδραση εικόνων, ήχων και φευγαλέων στιγμών- έτσι και αυτή η έκθεση στοχεύει να εξετάσει πώς το παρελθόν συνεχίζει να μας διαμορφώνει με αόρατους, αλλά ισχυρούς τρόπους. Μέσα από μια συλλογή έργων τεσσάρων σύγχρονων καλλιτεχνών, ερευνούμε την ιδέα ότι το παρελθόν δεν είναι απλώς κάτι που «έχει τελειώσει», αλλά μια αναπόσπαστη και συνεχώς εξελισσόμενη εμπειρία που ορίζει ξανά και ξανά το ποιοι είμαστε.

Οι συμμετέχουσες καλλιτέχνιδες χρησιμοποιώντας διαφορετικές τεχνικές και υλικά δημιουργίας έχουν ως στόχο την ανάδειξη μιας άυλης και συχνά ξεχασμένης ηχούς του παρελθόντος. Τα έργα εκτίθενται ως θραύσματα αναμνήσεων, στιγμές αιωρούμενες στον χρόνο. Οι στιγμές, αν και συγκεκριμένες για τις προσωπικές ιστορίες των καλλιτεχνών, μιλούν σε καθολικές εμπειρίες αντικατοπτρίζοντας μια συλλογική, συχνά νοσταλγική κατανόηση του χρόνου και της μνήμης. Οι θεατές προ(σ)καλούνται να εισέλθουν στο βασίλειο των αναμνήσεων αυτών και να αναλογιστούν τη δική τους σύνδεση με το παρελθόν.

Το παρελθόν ως Θραυσματική Εμπειρία
Στην ταινία “The Mirror” το παρελθόν δεν παρουσιάζεται ως μια καθαρή, γραμμική αφήγηση. Αντίθετα, είναι θραυσματικό, μη γραμμικό και συχνά ελλειπτικό. Μια σειρά από αποσπασματικές στιγμές που αλληλοδιαπλέκονται, επικαλύπτονται και αντηχούν η μία στην άλλη. Παρομοίως, τα έργα της έκθεσης αντικατοπτρίζουν τη θραυσματική φύση του, είτε μέσα από σπασμένα οπτικά αφηγήματα είτε με την χρήση επανάληψης, καθώς οι καλλιτέχνες το παρουσιάζουν ως ένα ρευστό και μεταβαλλόμενο τοπίο, το οποίο συνεχώς εξελίσσεται στο παρόν. Όπως ένα όνειρο μπορεί να επανεμφανιστεί από τα βάθη του υποσυνειδήτου μας με απροσδόκητες λάμψεις, έτσι και το παρελθόν στην έκθεση αυτή δεν είναι ποτέ στατικό. Επιβιώνει, επανεμφανίζεται και ξαναορίζει τον εαυτό του σε κάθε περασμένο λεπτό.

Οι Αόρατες Δυνάμεις του Παρελθόντος
Πώς μπορεί το παρελθόν μας να διαμορφώνει τις ενέργειες, τις σκέψεις και τις ταυτότητές μας χωρίς να γίνεται πλήρως αντιληπτό; Τι συμβαίνει όταν ασκεί ισχυρή επιρροή πάνω μας, ακόμη και όταν δεν το αντιλαμβανόμαστε;
Το παρελθόν και το παρόν συγχωνεύονται και επηρεάζουν τους χαρακτήρες μας με λεπτούς τρόπους. Τα έργα εδώ δεν παρουσιάζουν απλώς αναμνήσεις, αλλά ασχολούνται με τις αόρατες δυνάμεις που παραμένουν μέσα σε αυτές τις αναμνήσεις -το συναισθηματικό βάρος, την νοσταλγική έλξη, τις άγραφες συνδέσεις μεταξύ των εμπειριών μας. Αυτά τα έργα μας αποκαλύπτουν ότι το παρελθόν δεν είναι απλώς κάτι που θυμόμαστε, αλλά συνεχώς πλέκεται στον ιστό του παρόντος μας.

Η Δύναμη της Αντανάκλασης
Με το να αναλογιστούμε το παρελθόν, έχουμε την ευκαιρία να αναδιαμορφώσουμε την άποψή μας γι’ αυτό. Η πράξη της μνήμης δεν είναι παθητική· μπορεί να οδηγήσει σε νέες ενόρατες, ανακαθορισμούς και μεταμορφώσεις. Η έκθεση ενθαρρύνει τον θεατή να ασχοληθεί με το παρελθόν, όχι ως κάτι στατικό και τελικό, αλλά ως μια ενεργή και μεταμορφωτική δύναμη, όπου οι αναμνήσεις συνεχώς ανασχηματίζουν την κατανόηση του εαυτού του στο παρόν με νέα ματιά. Μπορούμε να αλλάξουμε το μέλλον μας επιστρέφοντας και ανασχηματίζοντας την εικόνα μας για το παρελθόν;

Ένα Ταξίδι στον Χρόνο
Η έκθεση ξεδιπλώνεται με τρόπο ανάλογο της δομής της μνήμης -μη γραμμική, θραυσματική και συνειρμική. Κάθε έργο συμβάλλει σε μια μεγαλύτερη αφήγηση, που είναι εξίσου προσωπική όσο και συλλογική.

Ο θεατής προσκαλείται να περιπλανηθεί μέσα από αυτό το κολάζ αναμνήσεων, σκέψεων και στιγμών, με κάθε έργο να προκαλεί διαφορετική αντίδραση, διαφορετικό επίπεδο νοήματος. Ο χρόνος αλλάζει και συγχωνεύεται, τα έργα επιτρέπουν στο παρελθόν να διαχυθεί στο παρόν, θολώνοντας με αυτόν τον τρόπο τα όρια μεταξύ του τι υπήρξε και του τι είναι. Έτσι, δημιουργείται μια εμπειρία που είναι ταυτόχρονα προσωπική και καθολική, προσκαλώντας τον θεατή να αναλογιστεί τις δικές του αναμνήσεις, την ταυτότητά του και τις αόρατες συνδέσεις που ενώνουν το παρελθόν με το παρόν του.

Η ηχώ του παρελθόντος, προσκαλεί το κοινό να εξερευνήσει τους τρόπους με τους οποίους ο χρόνος, η μνήμη και η ταυτότητα διασταυρώνονται. Είναι ένας χώρος όπου το παρελθόν δεν είναι απλώς μια συλλογή ιστορικών γεγονότων ή μακρινών αναμνήσεων, αλλά μια ενεργή, ζωντανή δύναμη που συνεχώς διαμορφώνει και ορίζει εμάς. Μέσα από τα έργα των καλλιτεχνών, προσφέρεται η ευκαιρία να αναλογιστούμε τις δικές μας προσωπικές ιστορίες, να αμφισβητήσουμε την επιρροή του παρελθόντος στην παρούσα ζωή μας και να εξετάσουμε τη δύναμη που οι αναμνήσεις μας ασκούν στο μέλλον μας.
Με την ενασχόληση με το παρελθόν, ίσως να καταφέρουμε να το κατανοήσουμε με νέους τρόπους, να αναδιαμορφώσουμε τις αντιλήψεις μας και τελικά να μεταμορφώσουμε τη σχέση μας με τον ίδιο τον χρόνο.

– Χριστίνα Κούτσιανου

Επιμέλεια κειμένου: Μαργαρίτα Γραμματικού

Σχετικά με το Antisocial
Ένα δωμάτιο για την τέχνη. Ένας μικρός χώρος στον οποίο χωράνε μεγάλα πράγματα. Νέοι καλλιτέχνες έχουν την ελευθερία και την ευελιξία να αποφασίσουν εκείνοι για τους ίδιους, ποια είναι εκείνη η σειρά έργων τους που τους εκφράζει. Το Antisocial ανοίγει σαν ένα safe-house της τέχνης, με κύριο στόχο του να αισθανθεί ο κάθε καλλιτέχνης πως εκεί μπορεί να μοιραστεί με το κοινό τις πιο σκοτεινές στιγμές του, τις πιο προσωπικές εμπειρίες του, αλλά και όλα όσα τους κάνουν να νιώθουν ελεύθεροι. Το Antisocial είναι ένας χώρος μοιράσματος, συμπερίληψης, ανοιχτός για όλα τα μάτια.

Στοιχεία επικοινωνίας
antisocial.ath@gmail.com
@antisocial.ath