Αν η έκθεση αυτή είχε σκηνικές οδηγίες, αυτές θα έλεγαν κάτι τέτοιο:

«Ο ήλιος ανατέλλει – ο Ignatz πετάει ένα τούβλο στον/στην Krazy – ο ήλιος δύει.

Αυτό θα επαναλαμβανόταν στο διηνεκές ή, τουλάχιστον, ώσπου να πεθάνει ο ήλιος.»

 

Το «Ήλιος ανατέλλει, ήλιος δύει της Ντόρας Οικονόμου και Katfish της Ellen Gallagher» αποτελεί μέρος της ομότιτλης έκθεσης που άνοιξε για το κοινό νωρίτερα τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Ρότερνταμ. Σε συνεπιμέλεια με την Eloise Sweetman και τον Jason Hendrik Hansma του Shimmer, αποτελεί μέρος της σειράς εκθέσεών τους «World as Lover, World as Self», η οποία δανείζεται τον τίτλο της από τα κείμενα της περιβαλλοντικής ακτιβίστριας και σπουδάστριας του βουδισμού Joanna Macy, και συγκεκριμένα από το βιβλίο της που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1991.

Σε αυτό το κείμενό της η Macy υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο με τέσσερις διαφορετικούς τρόπους: ως πεδίο μάχης, παγίδα, εραστή ή εαυτό. Εκείνοι που τον προσεγγίζουν ως εραστή, τον βιώνουν παράλληλα ως έναν οικείο και δοτικό σύντροφο που τους παρέχει ερωτική επιβεβαίωση – και κατ’ επέκταση οντολογική επικύρωση· νιώθουν συνεχώς «αγκαλιασμένοι στο ερωτικό παιχνίδι της ζωής». Εκείνοι που προσεγγίζουν τον κόσμο ως εαυτό είναι αυτοί που κάποτε τον ερωτεύτηκαν αλλά θέλησαν ταυτόχρονα να ενωθούν μαζί του· οι δεσμοί του πεπερασμένου τους εγώ έσπασαν και οι καρδιές τους συγχωνεύτηκαν με τον κόσμο.

Στο έργο της «Katfish» η Gallagher απομονώνει δύο πάνελ από τα περίπου τρεις χιλιάδες στριπάκια της σειράς κόμικ «Krazy Kat» του George Herriman, το οποίο κυκλοφόρησε από το 1913 έως το 1944 στο «New York Evening Journal». Απηχώντας την πρακτική του Herriman, ο οποίος προσδίδει στο φόντο των πάνελ του καταστάσεις συνεχούς αναταραχής, η Gallagher μεταφέρει τα πάνελ του από την τυπωμένη σελίδα στον τοίχο. Η επιφάνεια του τριμμένου σοβά, σε συνδυασμό με την υφή της μεταξοτυπίας παρεισφρέει ενεργά στον κόσμο του Herriman, οδηγώντας τον να αναπτύξει μια υβριδική, ασυνήθη αρχιτεκτονική παρουσία μέσα από το οικοδομικό υλικό – άλλωστε η λέξη «σοβάς» είναι δάνειο από το τουρκικό ρήμα «sıvamak», που σημαίνει «εμποτίζω»». Σύμφωνα με την πλοκή του κόμικ, ο/η Krazy Kat είναι ερωτευμένος/η με τον Ignatz Mouse, ο οποίος προσπαθεί πεισματικά να τον/την απορρίψει, αλλά και να τον/την αποθαρρύνει πετώντας του/της συνέχεια τούβλα. Ο/Η Krazy ερμηνεύει το τούβλο του Ignatz Mouse ως σύμβολο αγάπης, ανίκανος/ανίκανη να εκτιμήσει το πραγματικό κίνητρο πίσω από τις «προσπάθειες» του Ignatz. Έτσι, με κάθε του ρίψη, ο Ignatz κάνει άθελά του όλο και πιο δυνατό τον έρωτα του/της Krazy για αυτόν. Αυτή είναι και η βάση της πλοκής: το τούβλο, επιφορτισμένο καθώς είναι με συναισθήματα, δεν θα φέρει κάποια βίαιη κατάληξη, όπως συμβαίνει με άλλα στριπ.

Στο πάνελ που δεν περιέχει τούβλο, ο Ignatz και το πλήρωμά του έχουν ρίξει τον/την Krazy από ένα πλοίο στoν αφρό της θάλασσας. Ο Katfish, ο υδρόβιος ξάδερφος του/της Krazy, τον/την κοιτάει και αναρωτιέται τι συνέβη. Οι σύνθετες απιθανότητες της φαντασίας του Herriman δημιουργούν έναν κόσμο που δεν οριοθετείται, όπως ακριβώς και το φύλο του/της Krazy, που παραμένει ρευστό από στριπ σε στριπ. Όπως είπε κάποτε ο Herriman στον σκηνοθέτη Frank Capra όταν αυτός τον ρώτησε για το φύλο του/της Krazy: «[Ο/Η Krazy είναι] κάτι σαν νεράιδα, σαν ξωτικό. Δεν μπορεί να είναι “αυτός” ή “αυτή”. Ο/Η Kat είναι πνεύμα – αερικό – ελεύθερο να παρεισφρήσει παντού».

Αυτή η ελαστικότητα στον Herriman εκτείνεται πέρα ​​από τους νόμους της φυσικής που συναντάμε στα καρτούν («cartoon physics»), ώστε να συμπεριλάβει τις ψυχικές ενορμήσεις των χαρακτήρων του. Αντιμέτωπος/αντιμέτωπη με τα αλλεπάλληλα χτυπήματα του Ignatz, ο/η Krazy εμφανίζει μια απτόητη ευδαιμονία. Δεν εστιάζει τόσο στους σωματικούς τραυματισμούς, από τους οποίους αναρρώνει σχεδόν θαυματουργικά, όσο στα ψυχικά τραύματα που βιώνει όταν έρχεται αντιμέτωπος/αντιμέτωπη με τον κόσμο που ξεπροβάλλει ανόθευτος. Επιστρέφοντας στο κείμενο της Macy, θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο/η Krazy βλέπει τον κόσμο ως εραστή και ως εαυτό. «Παλιά νόμιζα ότι τελείωνα εκεί όπου φτάνει το δέρμα μου», γράφει η Macy, «ότι ήμουν όλα όσα περίκλειε και οτιδήποτε έξω από αυτό δεν αποτελούσε μέρος μου […], αυτό που είμαι, όμως, είναι τελικά μια “ροή”, η οποία διαμορφώνεται με τη σειρά της από τις εμπειρίες και τις προθέσεις μου οι οποίες αποτελούν κι αυτές άλλη μια μετεμψύχωση της ύλης, της ενέργειας και της πληροφορίας· οι θεωρητικοί συστημάτων Kenneth και Elise Boulding προτείνουν ότι θα μπορούσαμε με μια λέξη να ονομάσουμε αυτή τη ροή “αγάπη”».

Ακουμπισμένα σε ύπτια θέση, στο πάτωμα στο μπροστινό δωμάτιο: τέσσερα φουσκώματα. Το «Ήλιος ανατέλλει, ήλιος δύει» της Ντόρας Οικονόμου αποτυπώνει την ανατολή και τη δύση πάνω σε μια απαλή έκταση από βαμβακερό ύφασμα που καλύπτει τη μεγαλύτερη επιφάνεια του δαπέδου. Πολύχρωμες γραμμές φωτός από μακριά φαίνονται ασάλευτες, ενώ από κοντά τρέμουν. Οι ανατολές καλούνται να κοιτάξουν προς την ανατολή· τα ηλιοβασιλέματα προς τη δύση. Όταν μας ζητείται να μην πατήσουμε πάνω στα γλυπτά, τα φουσκώματα της Οικονόμου μετρούν τις αποστάσεις ανάμεσά μας, περιορίζοντας την κίνησή μας σε ένα λεπτό ορθογώνιο πλαίσιο από εκτεθειμένο ξύλινο δάπεδο. Όταν μας ενθαρρύνουν να ξαπλώσουμε μαλακά πάνω τους, ακόμα και να κοιμηθούμε, αυτά πλέουν. Κάθε σώμα αποτυπώνει ένα κοίλωμα, προκαλώντας τη γαλακτώδη γέμιση να εξαπλωθεί στο πλάι, προσδίδοντας εκεί όγκο. Η εναλλακτική πτώση και άνοδος που προκαλούν οι διαδοχικές αποτυπώσεις των σωμάτων, σβήνει τα προηγούμενα ίχνη και εγγράφει νέα. Πέρα από τη δράση, το quasi-corpus της Οικονόμου – σύμφωνα με την ορολογία της νεο-συγκεκριμένης τέχνης (neo-concretist) της Ferreira Gullar– εκπέμπει μια ήπια φωτεινότητα που εμπεριέχει μια απροσδιόριστη ησυχία. Αν και καταπιάνεται με δύο καθημερινά οπτικά φαινόμενα, μέσα από την φαινομενολογική της διάσταση η εγκατάσταση οξύνει την αντίληψή τους, κάνοντας παράλληλα πιο βαθιά την ικανότητά μας να τα συναισθανθούμε, εκτός των άλλων, ως δύο από τα ελάχιστα πράγματα που δεν παύουν ποτέ να έχουν νόημα, όπως έχει πει και η Οικονόμου.

Το «Ήλιος ανατέλλει, ήλιος δύει» είναι ένα έργο σε διαρκή εξέλιξη, το οποίο αποτελείται από μια σειρά φωτογραφιών, σλάιντ, σχεδίων, γλυπτών και ενός βιβλίου που δουλεύει η Οικονόμου από την άνοιξη του 2020. Στο Ρότερνταμ αποτελείται από μια σειρά σλάιντ με εικόνες της ανατολής και της δύσης, δύο γλυπτά οριγκάμι και ένα αποτύπωμα του έργου που παρουσιάζεται στην Akwa Ibom.

 

Η Ντόρα Οικονόμου (1974) γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου ζει και εργάζεται. Είναι απόφοιτος της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και του Pratt Institute της Νέας Υόρκης. Το περιεχόμενο της πρακτικής της είναι γλυπτικό, χειροποίητο, βασισμένο στη διαδικασία και προσανατολισμένο στο υλικό, ωστόσο η ίδια προσπαθεί να προσεγγίσει την καλλιτεχνική δημιουργία από την οπτική γωνία της ιστοριοποιού.

Γεννημένη στο Πρόβιντενς (Ρόουντ Άιλαντ), η Ellen Gallagher (1965) ζει και εργάζεται μεταξύ του Ρότερνταμ και της Νέας Υόρκης. Τα έργα της, πολυσύνθετα και λεπτομερή, περιστρέφονται μεταξύ του φυσικού κόσμου, της μυθολογίας και της ιστορίας. Η πρακτική της χαρακτηρίζεται από τη διαρκή αναίρεση και ανασυγκρότηση των συρμών της σκέψης της, κατά τη διάρκεια μεγάλων χρονικών διαστημάτων και διατρέχοντας ένα σώμα διασυνδεδεμένων έργων. Περιλαμβάνει ζωγραφική, σχέδιο, κολάζ και προβολές.

 

Mε την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και του Carved to Flow Foundation. Ευχαριστούμε επίσης τους Τind, όπως και την Eleanor Lines για την παροχή των τελάρων μεταξοτυπίας.